Автор: jasminajonuz

Што се случува при посета на психолог? Насоки со м-р Јасмина Јонуз

jasminajonuzНапишете коментар

Да се побара психолог веќе не е табу и на глобално ниво постојат се повеќе можности и варијации на психолошките сервиси кои ги прави достапни за секој. Доколку сте еден од оние што се мотивирани да побараат психолошка помош, но имаат мала недоумица каде да го направат тоа, не сте сами. Дали ми е потребен терапевт, советник или психијатар? Дали од една сеанса ќе ми биде подобро? Тоа се чести прашања со кои клиентите се соочуваат.

Од каде да почнете?
Сум среќавала клиенти, особено при работата во поликлиниката кои ми велат, “не знам дали сум на правото место, дали ми треба психијатар или психолог?”. Прашањето е сосема нормално и очекувано, бидејќи сето тоа изгледаше збунувачки дури и за нас кога почнувавме со студиите. Одговорот е, нема да згрешите без разлика дали ќе побарате помош од психијатар или психолог, битно е да започнете и да побарате помош, а потоа тие ќе знаат дали треба да Ве препратат. Чести се клиентите кои со самопроценка не чувствуваат огромен дистрес и своеволно започнуваат со посета на психолог, но исто така се случува и психологот да процени дека можеби се работи за дијагноза каде што е потребна проценка од психијатар. Често се случува и обратниот процес, психијатрот проценува дека комбинираниот третман е најдобар, па и покрај препишаните медикаменти, пациентот го праќа на психотерапија кај терапевт.

Што да очекувам на првата сеанса?
Зависно од терапевтскиот пристап, варира и содржината, но верувам дека она што е универзално е иницијалното интервју. Тоа најчесто е полуструктурирано и со терапевтот зборувате за разни сфери од Вашиот живот – демографски податоци, семејството, професијата, проблематиката која носи на терапија. Целта е да се соберат што повеќе информации, но воедно и да се започне со креираење на една база и доверлива врска помеѓу советникот/терапрвтот и клиентот. На првата сеанса се запознавате со правилата на терапевтскиот процес, а воедно и започнувате со креирање на целите на терапевтскиот процес.

Колку трае процесот?
Препуштете се на заедничката уметност и Вашите потреби. Се случува клиентите да очекуваат сите проблеми да се решат на првата сеанса или пак терапевтот“да ги прочита”. Тоа не го осудувам и сосема го разбирам како порив за брзо решение во неволја, но мошне е важно да се знае дека психолошкото советување или психотерапијата, понекогаш може да бидат долготраен процес кој бара труд и взаемна посветеност. Најкраток одговор на ова прашање е зависно од природата на проблемот и терапевтскиот правец. На пример, терапијата може да трае од една сесија до неколку месеци, па дури и со години. Сè зависи од тоа што сакате и што Ви треба. Некои луѓе доаѓаат на терапија со многу специфичен проблем или моментален дистрес предизвикан поради некој настан и може да откријат дека една или две сесии се доволни. Од друга страна пак на пример, за преживеана траума во детството или опсесивни мисли кои траат со години, може да се потребни неколку месеци или години. Должината на третманот исто така може да варира во зависност од видот на терапијата. На пример, когнитивно-бихевиорална терапија или советувањето за парови имаат тенденција да бидат краткорочни до среднорочни терапии (на пр. 10-15 сеанси), додека психоаналитички ориентирани терапии може да вклучуваат повеќе среднорочна и подолготрајна работа.

Ме пратија на психолошко тестирање, што е тоа?
Често, особено во клинички сетинг и при првата посета на психијатар или невролог, дел од протоколот по светски стандарди е тестирање кај психолог. Зависно од потенцијалната дијагноза, тоа може да биде психолошко тестирање кое се состои од тестови на способности и проценка на личност или невропсихолошко тестирање каде што типичен пример е деменцијата и евалуација на степенот на когнитивко опаѓање. Тоа е само иницијален процес од кој не треба да се плашите, а потоа специјалистот проценува дали ќе даде медикаментозна терапија или можеби само ќе ве препрати на советување кај психолог.

Не е неопходна дијагноза, за да се посети психолог
Доколку чувствувате потешкотии во секојдевното функционирање или пак само Ви е потребен разговор и базично психолошко советување, побарајте помош. Во модерното време постојат различни правци како гешталт, когнитивно- бихeјвиорална, семејна терапија итн кои од различен аспект може да помогнат зависно од Вашите потреби. Воедно, со оглед на кризата во која се наоѓаме постојат различни платформи како онлајн /видео советување, мобилни апликации за чет, како и посета во клинички сетинг. Секој може да побара помош од психолог и да работи на својот личен развој, тука сме за Вас.

автор: Јасмина Јонуз – магистер по советодавна психологија, когнитивно-бихејвиорален и шема терапевт под супервизија

Кога “умот не мами” – когнитивни дисторзии во време на пандемија

jasminajonuzНапишете коментар

Когнитивни дисторзии или популарно познати како “когнитивни грешки” се искривувања во мислењето кои реалноста ја престставуваат низ негативна призма и влијаат на нашите мисли, емоции и однесување. Во време на изолираност, неизвесност и чувство на “губење на контролата”, сосема очекувано е да сме под стрес и често да ни пролетуваат негативни мисли за светот, себе си и блиските. Мисли како “ќе се разболам, ќе полудам, ќе останам сам/а…” се чести и несомнено влијаат на квалитетот на менталното здравје, зајакнуваќи ги негативните емоции и дисфункционалните однесувања. Пандемијата е нов период за секој од нас и покаченоста на стресот и негативните емоции е сосема очекуван.

Совршена формула или план за справување со оваа криза за жал, нема. Сепак мошне важно е пронаогање на начини за “здраво” справување со негативните мисли и стресот, а дефинитивно првиот чекор е свесноста за нив. Каде е границата помеѓу очекувана анксиозност и прекумерна загриженост и дисфункционално однесување? Кога различните начини за справување со стресот доаѓаат од нашиот “здрав возрасен”, а кога од улога на надкомпензација? Дали денот го поминуваме во прекумерeно чистење и читање на статии одново и одново? Или пак “се фрламе” на прекумерена работа? Увидувањето на когнитивните искривувања со цел нивно реконструирање во пореалистични мисли, како и замена на дисфункционалните однесувања е есенцијален дел за намалување на паниката која се создава.

Што се когнитивни “грешки”? Кои дисторзии се најчести за време на криза како што е пандемијата?

  • црно/бело размислување – познато како поларизирано размислување, е мисловно искривување при кое индивидуата размислува само во контекст на екстреми, (или – или размислување). Типични се мисли како: “ако не сум секогаш совршен, тогаш сум губитник. Ако не исчистам секогаш се совршено, ќе се контаминирам…”
  • заблуди за контрола – оваа дисторзија се манифестира на два начини: 1. верување дека немаме никаква контрола над нашиот живот (“судбина”) и сме само жртви, или 2. верување дека сме во апсолутна контрола над себе и другите; и тоа е единствениот начин на однесување за добросостојба. Секако и двете верувања се ирационални и резултираат со дисфункционалнo однесувањe, коe често освен анксиозност, носи и конфликти со блиските, како и загрозување на нашата базичната потреба за припадност.
  • скокање во заклучоци – или “предвидување” e когнитивно искривување при кое индивидуата со малку (или без) реалистични докази тврди дека неговото предвидување е апсолутна вистина. Во контекст на пандемија овие мисли често се: “малку бев уморна утрово кога се разбудив, сигурно имам корона” или “добив отказ и веќе никогаш нема да најдам работа”. Секако при постоење на реална опасност, неопходна е проверка со специјалист и загриженоста е потребна, но непотребното скокање во негативен заклучок, од умор кој траел неколку минути, само не води во дистрес.
  • магнификација/катастрофизација или минимизација – зголемување или намалување на значањето или веројатноста на одредени нешта. На пример, мисли како ”ако се разболам, ќе имам најлоша клиничка слика и веднаш ќе го изгубам животот” или спротивно, “сигурно вирусот не е опасен, прочитав еден блог на интернет” се мошне чести во овој кризен период.
  • дисквалификација на позитивното – искривување во кое ги препознаваме позитивните искуства, но ги одбиваме наместо да ги засилиме. На пример: “шефот ме пофали, но тоа сигурно е куртоазија” или во контекст на корона кризата ”вчера имав прекрасен ден во изолација, вежбав долго и посетив онлајн курс, но тоа е сигурно затоа што времето беше сончево, денес ќе биде ужасно…” или пак “прочитав навистина добра рутина за карантин, но сигурно нема да е добра за мене”

Што можам да направам со моите негативни мисли? Како да бидам порелаксиран/а? Свесноста за нашите когнитивни искривувања е првиот чекор во намалување на дистресот и паниката околу корона вирусот. Секако, присутвото на овие мисли за време на криза не е патологија и е сосема очекувано. Прашањето кое се поставува е колку овие мисли и однесувањата кои ги условуваат “ни вршат работа” или пак само не оставаат во уште поголем дистрес. Увидот и нивното препознавање е првиот чекор за успешно конфронтирање и реконструирање со пореалистични мисли, а со тоа и намалување на негативните емоции. Воедно, увидот за локусот на контрола и што всушност ние можеме да контролираме е мошне важен.

Во време на тагување по изгубените нешта, како поврзаност, контакт, планирани патувања, бизнис идеи, пари освен анксиозноста сосема е нормално да доживуваме и чувство на тага. Пронаоѓањето на нови гледишта, нови значења и смисли е еден начин за справување со тагата. “Можеби ми го одкажаа патувањето, но сега ќе соберам пари и ќе преиспитам всушност со кого сакам да патувам… Можеби свртеноста кон себе во домот ќе ме натера на нова бизнис идеа и напуштање на работата која ми носеше фрустрација” итн. Поставувањето на цели и дневна рутина е навистина значајна за негување на оптимизам и психолошка добросостојба во овој кризен период. И секако, релаксационите техники, спортот, онлајн индивидуална или групна поддршка се често ефикасни начини за справување со негативни емоции во криза. Справувањето е автентичен процес во период кој е нов за секој од нас, но во секој случај неопходен е менаџмент на негативните емоции со цел заштита од емоционална бура или истоштување.

*Доколку сакате да дознаете повеќе околу начините на реконструирање на когнитивните дисторзии и менаџирање на анксиозност пријавете се на бесплатната психолошка работилница “Менаџирање на когнитивни дисторзии и анксиозност во време на пандемија” на следниот линк: https://www.facebook.com/events/221382862552754/?ref=br_tf&epa=SEARCH_BOX

м-р Јасмина Јонуз – психолог во Здравствен дом Скопје / коосновач на Здружение Псинапсис

Grohol, J. (2019). 15 Common Cognitive Distortions. Psych Central. Retrieved on March 31, 2020, from https://psychcentral.com/lib/15-common-cognitive-distortions/