Сигурна сум дека секој од нас го има искусено она чувство на „летање со паметот“ и „исклучување“ од моменталната ситуација, кога за момент толку се насочуваме кон она што се случува во нашите мисли, што речиси и да не забележуваме воопшто што се случува околу нас. Ова е особено често кога нешто ни е досадно или правиме некоја активност по илјадити пат, за која веќе не ни е потребен свесен напор.

Нешто слично на ваквото „исклучување“ се случува и кога се наоѓаме во ситуација која ни е екстремно непријатна или неподнослива, како одбранбен механизам кој ни овозможува да ја издржиме т.е. преживееме таа ситуација. Ваков одбранбен механизам се активира и кога нашата емотивна реакција на одредена ситуација е премногу силна или преплавувачка, па незнаејќи дали ќе можеме да се справиме со сопствените емоции – се „исклучуваме“, односно на некој начин го прекинуваме контактот со нив преку потиснување, избегнување или обиди за „анестезирање“ на болката.

Користењето на овие одбранбени механизми е во ред, и понекогаш, барем на краток рок, придонесува кон чувство на олеснување. Впрочем, затоа и како луѓе имаме способност да ги користиме. Но важно е да се напомене дека со тоа што го потиснуваме, игнорираме, дефлектираме, анестезираме или негираме чувството – тоа не престанува да постои. Тоа е тука, надвор од свесноста такво какво што е, а на подолг рок често може да се манифестира на најразлични начини – тегоби, анксиозност, главоболки, иритабилност, емотивна напнатост… Поради тоа и оној совет: „Ај не се нервирај“ не функционира во 90% од случаите. 

Друг проблем настанува кога ваквото функционирање преминува во навика, па го користиме и тогаш кога реално не е толку потребно; и во ситуации кои не се баш неподносливи; и со емоции кои, иако се непријатни, би можеле да ги издржиме. А додека сме „исклучени“ од овие ситуации – ги пропуштаме и оние убавите. 

Да се биде „сега и овде“ значи да си дозволиме да го почувствуваме тоа што го чувствуваме, дури и ако е непријатно. Во ред е да се биде и тажен, и исплашен, и нерасположен, и лут во дадена ситуација. Ако е нешто надвор тажно, реакцијата е тага, ако е нешто весело реакцијата е радост. Всушност, секоја емоција има своја функција, а нејзиното изразување има свој тек. На пример, тагата го одмара организмот кога ќе искуси одредена загуба или драстична промена, стравот има заштитна функција, а лутината служи за организмот да се одбрани, да „уништи“ некоја пречка или да воспостави подобар контакт со другиот.

Ако ја доживееме емоцијата како таква и си дозволиме да ја изразиме, таа ќе помине. Или ќе не води кон некое дејство, некоја активност, а потоа ќе помине. Се додека се обидуваме да ја избегнеме, да ја потиснеме или да се бориме против неа („нема да бидам тажна сега“, „нема да се нервирам“), ниту емоцијата ќе исчезне, ниту причината за нјзиното јавување. На тој начин всушност, покрај тоа што ја блокираме енергијата што емоцијата природно ја носи, употребуваме уште толку енергија во спротивна насока за да ја потиснеме. Па оттаму доаѓа и чувство на умор и недостаток на енергија или пак напнатост, најчесто без свесност за причината за ова и за внатрешната борба со самиот себе

Свесноста и целосното доживување на сегашниот момент е корисно од неколку причини. Покрај тоа што тоа е прв чекор кон деблокираање на животната енергија и кон автентично себе-изразување, многу често напнатоста што ја чувствуваме не е резултат на она што вистински се случува сега и овде. Па така, кога личноста реагира на некои мисли и застрашувачки сценарија кои самата ги создава, а кои можеби и не се реални и никогаш нема да се случат, свесноста за сега и овде овозможува еден вид на „проверка на реалноста“, враќање кон себе, центрирање и приземјување, кое често делува смирувачки. 

Но, и во случаи кога реалната ситуација е вистински непријатна и болна, насочувањето на вниманието кон сензациите и чувствувањето на болката како болка, без заглавување во дополнителни мисли околу тоа, претставува помало страдање отколку кога на болката и` се додаваат мисли кои не придонесуваат кон решавање на проблемот.

Постојат повеќе начини и техники за појачување на контактот со сегашниот момент. Еден од нив е преку техниките на „мајндфулнес”, односно свесно насочување на вниманието кон дишењето, телесните сензации и стимулусите кои доаѓаат од околината. 

Автор:

Александра Панчевска – психолог, гешталт терапевт под супервизија